Hoe bepaal je welk type zangstem je hebt? Alt, tenor, of bas?
[ˌkjaroˈskuːro] - licht én donker in 1!
Met de juiste training kan elke gezonde spreekstem elk genre (leren) zingen!
Vaak krijg ik de vraag: 'Welk type zangstem heb ik?'. In hedendaagse muziekstijlen (Pop, Rock, RnB, Country, etc.) is het minder van belang welk type stemzang je hebt. Weet ook dat dit door training waarschijnlijk gaat wijzigen. Het bereik van je stem kun je immers trainen, stembreuken zitten veelal rond dezelfde punten en toonsoorten kunnen daarnaast ook worden aangepast naar de, op dit moment, voor jou best geschikte variant!
In Pop zijn labels minder van belang
Labels kunnen remmen. Daarom blijf ik, zeker in het begin, vaak weg bij het plakken van een label op een zangstem. De meeste mannen zijn te trainen als tenor. Uiteraard vergt dit focus en inspanning qua training. Bassen en alten zijn zeldzaam. Je hoort dit snel genoeg aan het gebruik van iemands spreekstem. Dames die zijn verteld dat ze een 'alt' zijn, zijn dit meestal niet en zeggen dit vaak uit onzekerheid over hun zangstem, om maar niet die gevreesde hoge noot te moeten zingen.
Als je het wilt kun je het bereik van je zangstem trainen. Door frequent en gericht te oefenen kun je al vrij snel over een groter bereik beschikken. Kies vervolgens uitdagend repertoire om jezelf te blijven uitdagen. Weet wat je wilt en weet dat de meeste stemmen vergelijkbaar hedendaags repertoire aankunnen. Toonsoorten hoeven vaak niet (veel) aangepast te worden. Doe wat goed voelt en wat de song de juiste energie meegeeft.
De moedertaal die je spreekt kan ervoor zorgen dat je gemakkelijker in het hoog zingt. Je zelfbeeld en eventuele culturele verwachtingen kunnen je daarentegen remmen qua expressie. Je wilt dat je zangstem kan beschikken over een scherp ingredient, iets wat je klank kan doen projecteren, en over een donker, meer vertellend karakter. Zodoende zijn alle emoties beschikbaar voor een geloofwaardige performance!
Chiaroscuro: de perfecte balans in een zangstem?
In de zangstudio hangt een fotokopie van de 'De Koppelaarster' van de schilder Gerrit van Honthorst. Dit schilderij is te bekijken in het Centraal Museum in Utrecht. Het schilderij zit vol contrasten, waaronder ook het contrast tussen licht en donker. De term Chiaroscuro (Italiaans voor 'licht-donker') beschrijft in de kunst het gebruik van sterke contrasten tussen licht en donker.
Dit betreffen meestal gewaagde contrasten die een hele compositie beïnvloeden. Het is ook een technische term die door kunstenaars en kunsthistorici wordt gebruikt voor het gebruik van lichtcontrasten om een gevoel van volume te bereiken bij het modelleren van driedimensionale objecten en figuren. Vergelijkbare effecten in film en fotografie worden ook chiaroscuro, ook wel clair-obscur, genoemd.
Het onderliggende principe is dat stevigheid van vorm het beste wordt bereikt door het licht dat erop valt. Kunstenaars die bekend staan om hun gebruik van clair-obscur zijn onder meer Rembrandt, Caravaggio, Vermeer, en Goya.
Chiaroscuro voor je zangstem
Chiaroscuro maakt ook deel uit van bel canto, een van oorsprong Italiaanse klassieke zangtechniek, waarin een helder geluid, 'squillo' genaamd, wordt gecombineerd met een donker timbre genaamd 'scuro'. Het algehele geluid wordt vaak ervaren als een geluid met grote diepte of warmte. Chiaroscuro wordt vaak gebruikt in opera, maar is mijns inziens zeker ook van toepassing in andere muziekgenres!
Chiaroscuro betreft dus een geluid dat dus zowel een 'scherp' als een warm ingrediënt heeft. Door een scherp ingrediënt toe te passen komt je geluid verder. Het projecteert hierdoor en heeft noodzaak. Je wilt echter niet dat dit het enige ingrediënt is. Dit zou het geacteerd over doen kunnen komen, of je zeker beperken qua dynamiek en zeggingskracht.
Donkere en scherpe elementen in je stemgebruik: use them as a spice! We helpen je graag met het vinden van jouw balans.
Door ook een donker element toe te passen in het gebruik van je zangstem, blijft het muzikaal en vertellend. Ook voorkom je hiermee waarschijnlijk sneller het ontstaan van spierspanning rond je stem en je strottenhoofd.
Je kunt dergelijke elementen onder andere op volgende manieren toepassen. Uiteraard is de manier waarop je dit doet smaak gedreven. Use them as a spice! Je kunt gebruik maken van meerdere verschillende settings, afhankelijk van de sound waarnaar je op zoek bent en de noot die het betreft.
Wat zorgt voor scherpte in de klankkleur van je stem?
De volgende ingrediënten kunnen ervoor zorgen dat een specifiek frequentiegebied wordt geboost, waardoor het geluid projecteert. Ze kleuren zodoende je geluid extra in het hoog.
Een verhoogd strottenhoofd (zie tevens de blogpost 'Hoe strottenhoofd & genre gelinkt zijn!')
Scherpe klinkers (zoals 'è', als in 'yeah!')
Een verhoogde stand van de tong (zoals op de 'i')
Een brede mondstand (zeker wanneer je ook nog eens je tanden laat zien)
Twang (een vernauwing van de ruimte net boven de stemplooien, gemakkelijk op te roepen door een eend na te doen: 'quack!')
Wat zorgt voor warmte in de klankkleur van je stem?
De volgende ingrediënten vergroten je spraakkanaal en kunnen zodoende ook je geluid kleuren door het van meer warmte te voorzien.
Schematische doorsnede van het spraakkanaal | Bron: Wikipedia
Een verlaagd strottenhoofd
Donkere klinkers (bijvoorbeeld 'eu', of 'oo', als in 'yoo!')
Neusresonans
Een lange, smallere mondstand
Een lage ademhaling (!)
Door te spelen met bovenstaande ingrediënten pas je de ruimte boven je stemplooien aan, het zogenaamde spraakkanaal. Dit versterkt, of dempt, specifieke frequentie gebieden (zangersformanten). Hierdoor pas je de kleur aan van je zangstem!
De voor jou beste setting (op dit moment)
In een zangles werken we aan het vinden van de voor jouw stem en smaak best geschikte setting. Onder andere door te werken aan de balans tussen donker en licht. Sommige methodes beschrijven een noodzakelijke instelling. Weet dat dit mogelijk niet altijd voor jouw stem en/of smaak opgaat. Elk lichaam is anders, en elk leerdoel ook.
Soms gebruiken we ook dergelijke instellingen om bijvoorbeeld een betere sluiting van je stembanden te bewerkstelligen. De klank is dan ondergeschikt aan het te bereiken doel. Zodra het doel bereikt is kun je de betreffende oefening, met bijbehorende klank, achterwege laten. Je hoeft dus niet altijd als een eend te klinken, haha!
Dergelijke oefeningen trainen ook de mobiliteit van onder andere je strottenhoofd. Je zult merken dat na verloop van tijd je strottenhoofd minder hoog zal zitten en je geluid nog steeds zal projecteren. Bijkomend voordeel: je klank bevat zodoende ook meer warmte!
Een efficiëntere balans trainen als prof
Een ander voorbeeld van hoe in een sessie gewerkt kan worden aan de donker/licht verhouding in het gebruik van de zangstem is aan de hand van de spierspanning die een professioneel vocalist mogelijk ervaart tijdens het zingen.
Dit kan komen na een veeleisende tour met te weinig vrij tijd. Of wanneer een vocalist nog niet eerder coaching kreeg, maar in korte tijd wel veel van zijn stem vraagt qua belasting. Bijvoorbeeld door een single die plots scoort, of door een gewilde live-act. De agenda loopt vol, maar eigenlijk is hun zangstem hier nog niet klaar voor.
Een veeleisende tour, met te weinig stemrust, kan ook leiden tot een disbalans qua licht/donker in de zangstem.
Dit resulteert in spierspanning rond de stem en een inefficiënt stemgebruik, waardoor de stem diepte en sprankel verliest. Het overall geluid wordt doffer en zal minder snel willen projecteren. Hierdoor heb je minder mogelijkheden qua dynamiek en emotionele zeggingskracht. We pakken deze spierspanning gericht aan met (zelfmassage)-oefeningen.
Het komt ook voor dat professionele vocalisten een karakteristiek stemgebruik hanteren welke op termijn toch minder efficiënt blijkt. Dit resulteert aanvankelijk in spierspanning, gevolgd door heesheid en verlies van uithoudingsvermogen en van bereikbaar. Om erger te voorkomen werken we aan het vinden van een nieuwe balans.
Objectieve coaching en feedback
Het is vanzelfsprekend niet mijn taak om voor jou artistieke keuzes te maken. We werken in elke sessie aan een vorm van stemgebruik die het mogelijk te veel aan druk van je stem afhaalt en je zelfbewuster maakt qua stemgebruik.
Veelal ervaren vocalisten in dergelijke sessies dat er veel minder moet, qua inspanning en volume, dan voorheen gedacht en toegepast werd. Na verloop van tijd klinkt hun stem veel minder scherp en geknepen, neemt de lichamelijke inspanning af en neemt de projectie en de warmte van de zangstem toe.
Train je zangstem iedere dag kort en gericht! De oefeningen die je hierbij gebruikt trainen de scherpte en de warmte in je stemgebruik.
Oefen zeker ook met losse oefeningen
Losse oefeningen, bijvoorbeeld aan de hand van toonladders, zullen je hierbij ook zeker helpen. In een song zul je namelijk nooit lang eenzelfde setting gebruiken. Per zin zal de setting van je stemgebruik al sowieso gaan veranderen. Anders zou het performance technisch ook erg saai worden!
Door je zangstem ook te trainen met losse oefeningen, die eenzelfde setting qua stemgebruik consequent toepassen, leer je over je gehele bereik een bepaalde setting aan te voelen en te trainen. Deze oefeningen kunnen ook prima als warming-up dienen.
Door deze oefeningen dagelijks te herhalen zul je snel en blijvende progressie maken. Dit hoeft zeker niet lang. Het gaat om de frequentie van de herhaling, niet hoelang deze duurt. Liever zes keer 5 minuten dan een half uur hetzelfde onderwerp de revue laten passeren!
Ga altijd voor gemak en minimale inspanning!
Zorg dat je stemgebruik ook tijdens het trainen ervan gemakkelijk aanvoelt. Wanneer dit niet het geval is: stoppen en terug naar de tekentafel. Wat voelde ik? Wat wilde ik bereiken? Wat ontbreekt er nog aan mijn zangstem? Vanuit dergelijke vragen werken aan je stemgebruik zal je snel stappen doen zetten. Ook haal je zo het maximale uit je training en je lessen.
Vocal journal
Uiteraard bepalen je lichaamshouding, wijze van ademhaling, mogelijke spierspanning in je lichaam, je mentale en fysieke gezondheid en het gebruik van je spreekstem ook hoe je jouw zangstem aanvoelt en gebruikt. Daarom kan het ook fijn zijn om een logboek bij te houden wanneer je jouw stem traint. Bijvoorbeeld als een aparte sectie in je huidige dagboek. Hierin vermeld je naast je overige activiteiten ook de bevindingen tijdens het zingen en oefenen en wat je hierbij hebt ervaren.
Door een zanglogboek bij te houden, bijvoorbeeld in je agenda, train je gericht en gefocust je zangstem. Je kunt daarnaast nagaan welke omstandigheden voor jouw progressie ideaal zijn.
Door te kunnen terugbladeren in dit dagboek kun je goed je vocale progressie monitoren en ook zien wat voor jou het beste werkt qua stemtraining, dagindeling met betrekking tot je training, je voeding, sporten, etc. Het kost niet veel werk en het kan je veel opleveren! De informatie die hieruit naar voren komt is ook erg waardevol voor mij als coach en hoor ik zodoende ook graag van je.
Tot slot
Om dergelijke aanpassingen te doen aan je stemgebruik kan het zeker fijn zijn om over een extra paar oren en ogen te beschikken in de vorm van een zangcoach. Iemand die jij vertrouwt en die kan voordoen wat hij/zij bedoelt. Words don't teach...
Wil je graag bekender raken met het gebruik van je zangstem? Of wil je de mogelijkheden van je zangstem vergroten? Graag help ik je hier verder bij. Lessen inplannen kun je tevens gemakkelijk online doen, via ons online boekingssysteem. Ik werk met vocalisten uit alle genres. Niemand is ooit uitgeleerd en dat maakt het zo leuk!
Heb je vragen naar aanleiding van deze blog post? Stel je vragen gerust via ons contactformulier. Ook vind ik het leuk mocht je een voorstel hebben voor een toekomstige blog post. Ook deze kun gemakkelijk achterlaten op onze contactpagina. Groet en tot snel!
