Vijf stemgebruik mythes ontkracht
In de loop der tijd zijn onwaarheden over ons stemgebruik ontstaan.
We weten nog niet alles over de stem en het gebruik ervan
Er wordt steeds meer gericht stemonderzoek gedaan en dus weten we ook steeds meer over ons stemgebruik. Mede doordat de onderzoeksmethodes vroeger nog niet zo geavanceerd waren zijn er in de loop der tijd de nodige onwaarheden over ons stemgebruik ontstaan en verspreid. Zo dacht men vroeger dat de stembanden andersom zaten! Dit kwam omdat men alleen nog maar met een spiegeltje naar de stembanden kon kijken. Tegenwoordig kunnen de resultaten per onderzoek alsnog verschillen! Dit heeft te maken met de onderzochte vocalist(e) en diens stemgebruik en wat de onderzoeker in kwestie goed stemgebruik achtte.
Een aantal onwaarheden over effectief stemgebruik lees je hieronder. Heb je vragen over deze blogpost? Of wil je graag een lesafspraak inplannen? We horen graag van je! Contact opnemen kan via het contactformulier en lessen kun je gemakkelijk inplannen via de online agenda.
1. Je ademt en zingt vanuit je buik, toch?
Wanneer een coach je de instructie geeft om ‘vanuit je buik’ te ademen, en/of te zingen, bedoelde deze hoogstwaarschijnlijk dat je adem laag moet blijven. Natuurlijk komt er geen lucht in je buik terecht. Je zingt ook niet vanuit je buik. De lucht die de longen verlaat wordt door de stemplooien omgezet in een akoestische golf, die wordt versterkt door het spraakkanaal.
Wanneer we buikademhaling toepassen krijgt het middenrif de gelegenheid om zijn functie optimaal te vervullen. Doordat het middenrif samentrekt zakt het het en zet het uit. Hierdoor worden de ingewanden in de buik naar beneden geduwd. De buik, en nog belangrijker de rug (!), zetten zodoende uit.
Het middenrif scheidt het bovenlichaam in tweeën. De longen zitten onder andere vast aan het middenrif en worden door de neerwaartse beweging van het middenrif opengetrokken. Omdat de druk in de longen lager is dan de buitendruk ontstaat er een vacuüm. De longen vullen zich zodoende vanzelf.
Bewust actief bezig zijn met de buik tijdens het zingen werkt vaak eerder averechts dan dat het blijvende positieve resultaten geeft. Wanneer de vocalist(e) de juiste energie geeft, en de houding van de vocalist(e) de beweging van de buik niet in de weg zit, fungeert de buik eigenlijk vanzelf als gaspedaal.
Het is onder andere ook daarom belangrijk om over een flexibel lichaam, en in dit geval over flexibele buikspieren, te kunnen beschikken. Stretchen dus! En vooral de focus meer op je houding leggen en je zelfbewust zijn leggen. Meer hierover lees is de blogpost 'Je tussenribspieren: hoe houd je ze flexibel – 3 Tips'. Door dus juist niet zo met de buik bezig te zijn kom je sneller tot een authentieke performance!
Een absolute aanrader wanneer je je verder wilt verdiepen in het de ademhaling is 'Breath: The New Science of a Lost Art', van James Nestor.
2. Je zingt vanuit je derde oog!?
Yeah, right! ;) Ik heb coaches horen zeggen dat ik me moest inbeelden dat mijn ogen lasers waren waar vanuit ik moest zingen. Een ander vergelijkbare instructie was het zingen vanuit het derde oog. Het beoogde te bereiken doel bleek uiteindelijk het toepassen van neusresonantie in het stemgebruik.
Een nadeel van een dergelijke instructie is dat je het verhaal loslaat en vanuit een bepaald 'moeten' gaat performen. Ook willen onze wenkbrauwen deelnemen met een dergelijke instructie. Dit beïnvloedt (ongewild) de ruimte in het spraakkanaal (de versterker) op een negatieve manier. Deze nieuwe gewoonte slijt vervolgens in het stemgebruik en het kan behoorlijk wat tijd duren voordat deze is afgeleerd. Niet echt efficiënt en effectief dus!
The Late Show With Stephen Colbert (@colbertlateshow), Bron: www.colbertlateshow.com
Door de stem wat hoger te 'plaatsen' (zogenaamd dan ter hoogte van de ogen) wordt het stemgebruik weliswaar wat lichter en kun je mogelijk gemakkelijker een hoge noot zingen. Toch zijn er efficiëntere en effectievere methodes om dit voor elkaar te krijgen, die je zelfbewustzijn niet in de weg zitten! Bijvoorbeeld door je tong op een hoge noot achterin te verhogen, of door een klinker aan te passen om een vergelijkbaar effect te krijgen.
3. De borstkast is een klankkast...
Veelgebruikte termen in zanglessen zijn de termen borststem en kopstem. Ik gebruik ze nog steeds elke dag. Ze hebben echter niets met onze borst- en ook niet met onze ‘kop’ te maken!
Wanneer we zingen in borststem resoneert het geluid voornamelijk laag in de keel. Deze trillingen verspreiden zich verder naar beneden waardoor de luchtpijp gaat meetrillen. Dit kun je voelen door de kerstman na te doen terwijl je een hand op je borstbeen houdt. ‘Ho, ho, ho!’, doet het onderste gedeelte van de keel resoneren en dit voel wanneer je een hand op je borstbeen houdt. De klank ontstaat toch echt boven de stembanden!
Goed, nu de kopstem. Door je meest hysterische ‘Joe-hoe!’ eruit te gooien concentreert de resonantie zich vooral hoger en meer naar achteren in het spraakkanaal. Dit kun je voelen wanneer je twee vingers in het midden van je nek, net onder de schedel, houdt. Viola: kopstem!
De termen hebben dus niets met onze borst- en ook niet met onze ‘kop’ te maken. Toch kun je ze enigszins effectief voor je laten werken. Wanneer je je stem traint, train je een instrument dat je niet kunt zien en ook niet kunt aanraken. Je hoort daarnaast je stem ook niet zo nauwkeurig als dat deze in werkelijk klinkt. Meer hierover lees in de blogpost 'Hoe het komt dat je eigen stem voor jou anders klinkt'. Door je stem(gebruik) te leren aan te voelen met je oren train je een betrouwbare stem!
4. Op een hoge noot moet je je billen aanspannen?
Misschien het slechtste advies dat een vocalist qua stemgebruik kan krijgen. Categorie ‘quick fix’ en 'grote stappen, snel thuis', en een eigenschap die op termijn ook nog eens averechts kan werken wanneer die in het systeem zit.
Door je billen samen te spannen, span je actief je de buikspieren waardoor de druk onder je stemplooien toeneemt. Hierdoor ga je harder zingen. Vervolgens blijft deze spanning even actief in je lichaam en zit het een lage ademhaling én je ademsteun in de weg. De kans dat je vervolgens ook gaat knijpen met je keel wordt vergroot.
Door te knijpen met je billen wordt je sound beïnvloedt, en maakt deze instructie dus (onbedoeld) een artistieke keuze voor jou. Een goede zangcoach houdt je een spreekwoordelijke spiegel voor wanneer het artistieke keuzes betreft die je mogelijk technisch in de weg kunnen zitten. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat hij, of zij, artistieke keuzes voor jou gaat maken. Dat is volledig aan jou!
Wanneer een spiergroep zich wil aanspannen tijdens ons stemgebruik kan dit duiden op een 'vecht-of-vlucht-reactie'. Probeer de juiste energie te vinden vanuit de song en interpretatie van deze. Wat zing je en waarom? Wat wil je hier van jezelf aan meegeven? Door een bepaalde spiergroep aan te spannen (dit geldt ook voor 'anchoren' trouwens) ga je voorbij aan het verhaal en laat je zodoende niet jezelf helemaal zien (en horen!?).
The Authenticity Paradox | Professor Herminia Ibarra | TEDxLondonBusinessSchool, Bron: TEDx Talks YouTube - vanaf 1:15
5. Belten is een hoge noot met je borststem zingen?
Een letterlijke vertaling van ’to belt’ is brullen, of schreeuwen. Over dit onderwerp is veel geschreven en gesproken. Vooral klassiek getrainde coaches en vocalisten waren vaak 'anti-belting'. We weten inmiddels meer en beter. Belten is, wanneer we het goed doen, zeker niet hetzelfde als schreeuwen qua stemgebruik. Belten is mogelijk wel de meest belastende vorm van stemgebruik, maar het kan nog wel degelijk op een gezonde manier gedaan worden.
Onder belten wordt een klankkwaliteit verstaan die steviger is dan de klankkwaliteit die er van nature aanwezig is op die betreffende noot. Een g#4 bijvoorbeeld (zie hieronder op de afbeelding welke noot dit betreft op de piano) betreft een noot die, zeker voor mannen, niet meer standaard met de volheid van hun borststem gezongen kan worden. Het betreft een noot in het kopstem register. Toch is het mogelijk om deze noot ook krachtig en luid te zingen: te 'belten'.
Belten kan dus ook een nog lichter stemgebruik betreffen, dat vervolgens steviger gezongen wordt. Zie voor een voorbeeld onderstaand filmpje, met als voorbeeld een 'belt' door middel van een versterkt falset!
The Darkness - I Believe In A Thing Called Love (Live), Bron: The Darkness YouTube - vanaf 1:24
Een hoge noot belten op 100% borststem zou betekenen dat je aan het forceren bent, wat uiteraard een ongezonde vorm van stemgebruik is. Er zal dus altijd een ingrediënt aan dienen te worden toegevoegd om overbelasting van de stem tegen te gaan. Dit kunnen verschillende factoren zijn waaronder: neusresonans, twang, een verhoogde stand van de tong achterin, etc. Meer over dit onderwerp in komende blogpost!
Conclusie
Zoals eerder beschreven is het trainen van de stem compleet anders dan het aanleren van elk ander instrument. Doordat je de stembanden niet (zonder endoscopie) kunt zien en ze ook niet actief kunt beïnvloeden, zoals je dat bijvoorbeeld wel kunt met je biceps, is een andere aanpak vereist qua training. De eerste drie beschreven 'onwaarheden' kunnen werken in een lessituatie, maar moeten volgens mij altijd wel bestempeld worden (en blijven) als metaforen.
Door te werken met metaforen in zanglessen en stemtrainingen wordt het voorstellingsvermogen geactiveerd. Dit kan soms goed werken. Eigenlijk vooral doordat ze de focus van ons stemgebruik afhouden! Mijn ervaring leert me dat er ook een kans bestaat dat iemand na verloop van tijd het idee kan hebben dat er aan een aantal (technische) voorwaarden voldoen moet worden, voordat je überhaupt toekomt aan zingen. Dit kan en mag volgens mij niet de bedoeling zijn.
Daarnaast is het fijn voor elke vocalist(e) om zijn of haar progressie in het oog te kunnen (blijven) houden. Door constant maar bezig te zijn met een coördinatie, die al in je systeem zit door training en conditionering, ga je mijns inziens voorbij aan de essentie: zingen is een verhaal vertellen - het draait om de performance! Een voorbeeld hiervan kan zijn het actief naar binnentrekken van de onderkant van de buik tijdens het zingen van hoge noten.
Door te veel te focussen op randzaken ga je voorbij aan wie jijzelf echt bent en wat je te vertellen hebt. Er is een vorm van stemgebruik die voelt alsof je er niets voor doet qua inspanning van je stembanden en je keel. Dit laatste is eigenlijk het enige dat we kunnen voelen. De stembanden zelf kun je niet voelen.
Zingen, en daarnaast uiteraard elke andere vorm van stemgebruik, moet sowieso altijd goed en gemakkelijk voelen. Wie daar aan voorbij gaat, gaat ook voorbij aan zichzelf en doet zodoende het verhaal en de performance teniet!
Tot slot
Heb je vragen naar aanleiding van deze, of één van onze andere blogposts? Je kunt gemakkelijk contact opnemen via het online contactformulier op deze site.
Lesafspraken zijn tevens gemakkelijk online in te plannen via het online boekingssysteem op deze site. Ook is het mogelijk om een zangles, of stemtraining cadeau te doen.
We kijken ernaar uit om samen jouw stemgebruik naar een volgend niveau te brengen, zodat jij de mogelijkheden van jouw stem onder alle omstandigheden geloofwaardig kunt maken.
